Podczas terapii Montessori dziecko pracuje z materiałem rozwojowym, który uwzględnia stopień trudności, izoluje trudności, pobudza ciekawość i zainteresowanie, wyzwala zróżnicowane formy aktywności (z zakresu praktycznego dnia, sensoryki, mowy, matematyki, wychowania kosmicznego, wychowania artystycznego) umożliwia samodzielna kontrolę błędu, poszukiwanie i odkrywanie zasad i różnych rozwiązań.
W trakcie terapii Montessori dziecko ma możliwość doświadczenia "zmaterializowanego, bardzo czytelnego" sukcesu. Czasami jest to pierwszy sukces, pierwsze własne osiągnięcie bez niczyjej pomocy i pierwsza ogromna satysfakcja z dobrze samodzielnie wykonanej pracy.
Metoda stworzona przez Marię Montessori pierwotnie była wykorzystywana do terapii dzieci z niepełnosprawnościami. Terapie ta zaczęła przynosić bardzo dobre rezultaty, a dzieci zaczęły się uczyć i rozwijać w niesamowitym tempie. W rozluźnieniu, w wierze w swe możliwości, w radości poznawania. W związku z tym, Montessori postanowiła swoje metody i pomoce wykorzystywać ze wszystkimi dziećmi. Okazało się, że przynosi to spektakularne efekty w rozwoju i edukacji dzieci z pierwszych przedszkoli montessoriańskich.
Montessori wielokrotnie podkreślała, że podstawą oddziaływań terapeutycznych w pracy z dziećmi muszą być specyficzne metody pedagogiczne oraz takie warunki i formy pracy, które wyzwolą indywidualność dziecka, a edukacja powinna się zajmować rozwojem tej indywidualności i szanowaniem potrzeb wyjątkowych w danym momencie dla każdego dziecka.
Dlatego też indywidualizowanie pracy oraz uczenie przez działanie może spełniać rolę terapeutyczną. Im młodsze dziecko tym skuteczniejszą ponieważ młodsze dzieci posiadają pamięć mięśni, dzięki , której proces uczenia zostaje wzmocniony.
Praca metodą Montessori z pomocami montessoriańskimi pełni rolę terapeutyczną w następujących obszarach:
- rozwój dziecka w jego indywidualnym tempie zgodnie z jego potrzebami i możliwościami,
- rozwój samodzielności i wiary we własne siły,
- uczenie wchodzenia w kontakt z drugim człowiekiem, trwania w kontakcie, ale także stopniowe wychodzenia z kontaktu,
- nauka koncentracji i skupiania uwagi,
- stosowanie ćwiczeń koordynujących ruchy i ułatwiających skupienie,
- usprawnianie koordynacji wzrokowo - ruchowej,
- usprawnianie koordynacji przestrzennej,
- kształcenie percepcji, skupianie uwagi,
- praca na poziomie wielozmysłowym (pobudzanie i rozwijanie wszystkich zmysłów),
- rozwój małej i dużej motoryki,
- wzmacnianie procesu poznawczego poprzez ruch,
- możliwość powtarzania danej czynności dowolną ilość razy i w dowolnym czasie, co ułatwia proces kształcenia i przyswajania wiedzy,
- dokładne instrukcje do wykonywanego zadania, co powoduje wyeliminowanie błędów w uczeniu się i większą satysfakcję dziecka,
- wzbudzanie ciekawości do poznawania otaczającego świata,
- głęboki szacunek terapeuty do wysiłku dziecka włożonego w pracę i naukę,
- brak oceniania i rywalizacji, uniezależnienie od nagrody,
- nauka wchodzenia w kontakt z terapeutą oraz osobami w grupie oraz potem stopniowe wychodzenie z tego kontaktu,
- kształcenie umiejętności współpracy w grupie oraz komunikacji z innymi dziećmi,
- umiejętność pracy samodzielnej, jak i w grupie,
- stosowanie ćwiczeń ułatwiających koncentrację i pracę w ciszy pomagające niwelować nadpobudliwość psychomotoryczną,
- nauka podejmowania decyzji i własnego wyboru w swobodnej atmosferze,
- wywoływanie spontanicznej ale pożądanej aktywności dziecka,
- jasne określenie celów zadania, łatwych do osiągnięcia, przez dziecko co w momencie osiągnięcia tego celu przynosi dziecku „zmaterializowany, bardzo czytelny sukces”,
- praca z materiałem rozwojowym uwzględniającym stopień trudności, pobudzającym ciekawość, wywołującym różne formy aktywności takie jak rozwijanie sensoryki, mowy, pojęć matematycznych, czytania, zainteresowanie przyrodą i zjawiskami przyrodniczymi, rozwijanie potencjału artystycznego,
- pomoc w nauce matematyki, i zrozumieniu pojęć matematycznych na konkretnych działaniach, dopiero później wprowadzanie pojęć abstrakcyjnych.
